ΙΑΝΟΙ, ΜΑΣΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ

 

Η Εύα: μία διάσημη πιανίστρια προικισμένη με σπάνιο μουσικό ταλέντο, διεθνή καριέρα και αναγνώριση. Ένα λαμπρό μέλλον περιμένει αυτήν την ιδανική ερμηνεύτρια των έργων του Μότσαρτ και του Μπετόβεν. Απόψε το βράδυ δίνει ατομικό ρεσιτάλ στην κατάμεστη αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών μπροστά στο μουσικόφιλο κοινό που συρρέει για να την επευφημήσει.

Η Αφροδίτη: μία διαβόητη εταίρα με σπάνιο κάλλος και έντονη σεξουαλικότητα που χρησιμοποιεί ανενδοίαστα για να γοητεύει και να εξαπατά όσους αφελείς την ερωτεύονται. Το σκοτεινό παρελθόν της όμως και οι επικίνδυνες σχέσεις με ανθρώπους του υποκόσμου την απειλούν. Απόψε το βράδυ θα το περάσει σε διαδοχικά πληρωμένα ραντεβού με πελάτες της μιας ώρας.

Ποιο μυστικό συνδέει τις δύο γυναίκες; Τι κοινό μπορεί να έχουν; Να το πάρει το ποτάμι;

***

«Η Αφροδίτη δεν είναι πόρνη, είναι μία ηθοποιός που υποδύεται την πόρνη», θα γράψει την επόμενη μέρα ένας διορατικός πελάτης της στην κριτική του. Και ο συγγραφέας; Τι έχει να πει ο συγγραφέας;

Η Σονάτα Waldstein είναι εμπνευσμένη από πραγματικά περιστατικά, όμως το μορφολογικό πρότυπο για τη συγγραφή του μυθιστορήματος υπήρξε η όπερα του Όφενμπαχ «Τα παραμύθια του Χόφμαν». Ο καταραμένος ρομαντικός ποιητής αφηγείται σε μία παρέα φίλων την ιστορία των τριών, (ή μήπως τεσσάρων; ) μεγάλων, άτυχων ερώτων της ζωής του: η Ολυμπία, μια μηχανική κούκλα-ρομπότ χωρίς δική της βούληση, η Αντωνία, μία ταλαντούχα και ευαίσθητη καλλιτέχνιδα με εύθραυστη υγεία, η Τζουλιέτα, μία δαιμονική και έκφυλη πόρνη στην υπηρεσία του Σατανά. Βαθμιαία ο ακροατής της όπερας αλλά και ο αναγνώστης του βιβλίου αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι περισσότερο από πραγματικά πρόσωπα, οι τρεις γυναίκες αποτελούν ρόλους, ρόλους τους οποίους ερμηνεύει η Στέλλα, ηθοποιός και τελευταίος έρωτας του ποιητή. Η Στέλλα είναι ταυτόχρονα η καλλιτέχνιδα, η πόρνη και η σκλάβα, ενσαρκώνοντας έτσι τρεις αρχετυπικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται η εικόνα του Θηλυκού στις ανδρικές φαντασιώσεις. Αυτή η Αγία όσο και ανόσια Τριάδα αποτελεί το σκοτεινό όσο και πρωτεϊκό αντικείμενο των πόθων του δημιουργού, πόθων που θα έχουν όλοι τους ατυχή κατάληξη εξαιτίας της παρέμβασης ενός κακοποιού πνεύματος που τον καταδιώκει ως Νέμεση και που ενσαρκώνεται στο διαφορετικό κάθε φορά πρόσωπο ενός αστού.

La Règle du jeu

Είθισται να ηττάται ο ποιητής

Απ’ τον κεφαλαιούχο.

 

Ανάμεσα στο ακροατήριο βρίσκεται και ο Νικλάους, επιστήθιος φίλος του ποιητή ο οποίος στο τέλος του έργου αποδεικνύεται ότι αποτελεί την ενσάρκωση της Μούσας. Ηττημένος σε όλα τα επίπεδα και εγκαταλελειμμένος από τις ερωμένες του, ο Χόφμαν θα βρει μία ύστατη παρηγοριά στη συγγραφή, στη μετουσίωση της ερωτικής απογοήτευσης σε έργο τέχνης.

***

Θα το έχετε καταλάβει. Η Εύα και η Αφροδίτη είναι το ίδιο πρόσωπο -ή μάλλον είναι δύο διαφορετικοί ρόλοι που ερμηνεύει το ίδιο πρόσωπο. Η Ευαφρόδιτη είναι ηθοποιός που φορά εναλλάξ τα προσωπεία της πιανίστριας και της πόρνης. Μα να που τώρα, στις σελίδες του μυθιστορήματος, αυτή η γυναίκα-Ιανός θα συναντηθεί με έναν άντρα εξίσου διπρόσωπο, έναν δόκτωρ Τζέκιλ και μίστερ Χάιντ και τι θα μπορούσε να προκύψει από μία τέτοια συνάντηση; Εάν εκείνη είναι γεννημένη θεατρίνα, εκείνος εποφθαλμιά την καρέκλα του σκηνοθέτη. Εάν η δική της φύση είναι πορνική, όπως ισχυρίζεται η ίδια, τότε εκείνος θα γίνει ο πορνογράφος της που θα γράψει τα σενάρια και θα την σκηνοθετήσει σε μια σειρά από οργιώδη παιχνίδια ρόλων που εξερευνούν τα όρια της σεξουαλικής διαστροφής. «Εκεί όπου όλα είναι ψεύτικα, είναι και επιτρεπτά», και σε αυτή την Disneyland ενηλίκων, σ’ αυτό το λούνα-παρκ των ηδονών, οι δυο τους θα μεταμορφωθούν και θα μεταμφιεστούν, θα φορέσουν μάσκες και προσωπεία, θα ταξιδέψουν με τα φτερά της φαντασίας και τη μηχανή του χρόνου σε μέρη εξωτικά που δεν τα γράφει ο χάρτης, θα υποκριθούν και θα υποδυθούν χαρακτήρες και ήρωες και κακούς της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου, του θεάτρου, της όπερας. Imitor ergo sum / Μιμούμαι άρα υπάρχω…

 

Αυθεντικοί σαν θεατρίνοι; Σε μία κοινωνία που μαστίζεται από την συμβατικότητα και την θεσμοθετημένη υποκρισία, όπου ο καθένας αισθάνεται υποχρεωμένος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των άλλων ερμηνεύοντας διαδοχικά ρόλους γραμμένους από την πένα ενός απρόσωπου σεναριογράφου, μονάχα σε αυτά τα σύντομα intermezzi που περνούν στο επινοημένο και τεχνητό ερημονήσι τους μπορούν να αποκαλύψουν τις εσώτερες όψεις ενός κρυμμένου εαυτού. Τελικά πότε ένας άνθρωπος είναι πραγματικά ειλικρινής και συνεπής με την βαθύτερη ουσία της ύπαρξής του; Όταν βρίσκεται κάτω από τον προβολέα της δημόσιας ζωής ή στο ημίφως της ιδιωτικότητας; αναρωτιέται σε κάποιο σημείο ο αφηγητής για να καταλήξει στο μάλλον απαισιόδοξο συμπέρασμα, ότι αυθεντικοί είμαστε μόνο τις στιγμές που ονειρευόμαστε…

Όμως κάποτε το όνειρο τελειώνει. Ή μετατρέπεται σε εφιάλτη. Υποκριτική και υποκρισία έχουν την ίδια ρίζα και πώς να ξεχωρίσει κανείς το ρόδο από το αγκάθι; Μη δεν είναι και ο ηθοποιός ένας απατεώνας, κάποιος που ξεγελάει το κοινό παίζοντας με τα αισθήματά του; Η τέχνη αντιγράφει τη ζωή όσο και η ζωή την τέχνη και στο δυσδιάκριτο όριο που τις χωρίζει το θέατρο γίνεται εξαπάτηση και το παίγνιο παγίδα. Ο μπερδεμένος αφηγητής ξυπνάει έντρομος από τη μακαριότητά του, αυτό που μόλις έζησε ήταν όνειρο ή εφιάλτης; Και θα καταφέρει άραγε να βγει από τον λαβύρινθο των ψεμάτων;