Επίσημη παρουσίαση βιβλίου “Η ΣΟΝΑΤΑ WALDSTEIN”, Lux Athens 4.12.2023
Ο συγγραφέας, ο Στρατής Γαλανός, μου έκανε την τιμή να ζητήσει και την δική μου συμβολή στην αποψινή παρουσίαση του βιβλίου του «η Σονάτα Waldstein».
Θα με ρωτήσετε ίσως: Υπό ποιο πρίσμα θα μιλήσω για το βιβλίο, με τη ματιά της Ψυχιάτρου-Ψυχοθεραπεύτριας που είμαι ή με την ματιά της αναγνώστριας-ανθρώπου, ή ακόμη με την ματιά της μουσικόφιλης (και τεχνόφιλης ή φιλότεχνης γενικά) και της τραγουδίστριας ακόμη-ακόμη γιατί κι εγώ τραγουδάω (όχι κλασσικό τραγούδι) από πολύ νέα;
Συνήθως σε αυτή την ερώτηση δίνω την πολύ απλή απάντηση ότι ‘με ένα μυαλό σκεπτόμαστε’ που εμπεριέχει όλες αυτές τις ιδιότητες και με μια ‘ψυχή’ αισθανόμαστε, άσχετα με το ότι και τα δύο, μυαλό και ψυχισμός (αλληλένδετα) εξελίσσονται καθημερινά.
Καταρχήν θα ήθελα να επισημάνω κι εγώ με την σειρά μου (γιατί σίγουρα τα είπαν οι προλαλήσαντες) πόσο καλογραμμένο είναι αυτό το βιβλίο. Όταν το διάβασα δεν είχα διαβάσει κάποιο άλλο βιβλίο του συγγραφέα και μου έκανε εντύπωση ο χειρισμός της γλώσσας, ο πλούτος και του λεξιλογίου αλλά και των καλλιτεχνικών αναφορών, η λεπτομερειακότητα η ευστοχία και η δύναμη των περιγραφών και το πώς ‘σκανάρει’ την εικόνα που θέλει να περιγράψει, δίνοντας όλες τις (ουσιώδεις) παραμέτρους ώστε ο αναγνώστης να μπει στην ατμόσφαιρα και στο κλίμα, γιατί όχι και στην διέγερση της σκηνής που περιγράφεται.
Παράλληλα, ως παρατηρητικός, φιλοπερίεργος και αναλυτικός νομικός ‘σκανάρει’ και την υπόθεση-περίπτωση της πρωταγωνίστριας του βιβλίου αλλά και του πρωταγωνιστή, του εαυτού του, σε διαδοχικές λήψεις και αφηγήσεις που αφορούν το παρόν, το παρελθόν, το πραγματικό, το φανταστικό-φαντασιακό και το συμβολικό (κατά LACAN) επίπεδο.
Νομίζω ότι το τρίτο, το συμβολικό επίπεδο, είναι αυτό που τον μπερδεύει και μας προβληματίζει όλους στην περίπτωση της Εύας-Αφροδίτης.
Το πραγματικό είναι αυτό που είναι (και που αποκαλύπτεται ήδη από την πρώτη τους συνάντηση χάρη στην φιλοτεχνία του ήρωα-όλοι οι άλλοι της ‘πελάτες’ δεν το γνωρίζουν καν): Η ηρωίδα του βιβλίου είναι μία κοπέλα που στην ‘φανερή’ την δημόσια ζωή της είναι προβεβλημένη πιανίστρια και στην ‘κρυφή’ την ‘σκοτεινή’ πλευρά της ζωής της είναι πόρνη και μάλιστα πολύ καλή και ικανή στην δουλειά της (με εξαιρετικές κριτικές στην ιστοσελίδα του γραφείου που την προωθεί). Δεν μπερδεύει το ένα ‘επάγγελμα’ με το άλλο, την μία ιδιότητα με την άλλη. Τα υπηρετεί και τα δύο εξίσου ευσυνείδητα, επαγγελματικά και, ως φαίνεται, αριστοτεχνικά.
Αυτό ο συνδυασμός, και επιπρόσθετα και η ομορφιά και τα φυσικά της χαρακτηριστικά, καθώς και η ‘χημεία’ που έχουν οι δυο τους και ερωτικά και πνευματικά, είναι αυτό που κάνει τον ήρωα να την ερωτευθεί, παρά το ότι, για διάφορους λόγους που σχετίζονται και με προηγούμενες απογοητεύσεις και με την αναπηρία του, έχει ‘χτίσει’ από καιρό τις ψυχολογικές άμυνές του σε σχέση με τον έρωτα και έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια σε συναντήσεις με ιερόδουλες με σκοπό την ικανοποίηση της σωματικής ανάγκης του sex.
Ο έρωτας όμως ο θεϊκός σύμφωνα με την διάκριση του Πλάτωνα, βρίσκει το παραθυράκι μέσω του αγοραίου έρωτα στον οποίο ο ήρωας έχει περιοριστεί και εισβάλλει στην ζωή του με την μορφή και την προσωπικότητα της Αφροδίτης (ποιο άλλο όνομα άραγε θα μπορούσε να βρεθεί;) και όχημα την Τέχνη και συγκεκριμένα την Μουσική.
Όταν αποκαλύπτεται ότι η Αφροδίτη είναι γνωστή και καταξιωμένη πιανίστρια, όταν σιγά-σιγά η παιδεία και η προσωπικότητά της κερδίζουν και κατακτούν τον ήρωα, τότε, είναι πια η Εύα, η αιώνια γυναίκα, το αρχετυπικό θηλυκό που ενσαρκώνει όλες τις γυναίκες μαζί, Παράδεισος ταυτόχρονα και Κόλαση του Προπατορικού αμαρτήματος.
Το φαντασιακό στοιχείο ικανοποιείται στον υπερθετικό βαθμό, όχι μόνο μέσω της Τέχνης αλλά και μέσω της ικανοποίησης όλων των φαντασιώσεων του ήρωα, στις οποίες βρίσκει πρόθυμη παρτενέρ και εκτελέστρια, δεινή ηθοποιό, την ηρωίδα που δείχνει και η ίδια να απολαμβάνει και να υπηρετεί δημιουργικά και ευρηματικά το να υποδύεται ρόλους.
Στο συμβολικό βέβαια επίπεδο, μάλλον αρχίζουν τα προβλήματα:
Η Εύα – Αφροδίτη ή Αφροδίτη – Εύα, ενώ ακροβατεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στους δύο ρόλους της, τον ένα κατά κόσμον και τον άλλο τον κατά υπόκοσμον (μάλλον), η ίδια κατά βάθος φαίνεται να μην ξέρει πού ανήκει, καθώς οι δύο κόσμοι είναι πολύ διαφορετικοί.
Βλέπετε, σε όλα τα πράγματα, σε όλους τους χώρους, σε όλες τις δραστηριότητες, υπάρχει μια σειρά συμπαραδηλώσεων, ρόλων και συμβολισμών που ακολουθούν την κάθε κατάσταση.
Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να έχουν ‘διπλές ζωές’ αλλά αυτό δεν είναι χωρίς τίμημα. Στην πράξη δεν είναι εύκολο να κινείται κανείς σε χώρους τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους.
Μπορεί κατά την διάρκεια της ‘δράσης’ να μην σκέπτεται κανείς και η παιδεία, το ταλέντο, η φυσική τάση η ή παρόρμηση να κάνουν εφικτή την ‘διαμερισματοποίηση ‘ της ζωής ή της δραστηριότητας, όμως, κατά την μετάβαση, στις ‘στροφές’, εκεί που πρέπει να περάσει κανείς από τον ένα ρόλο στον άλλο και από τον ένα κόσμο στον άλλο, υπάρχουν συχνά προβλήματα. Υπάρχει η ουρά του τέρατος, που με όση χάρη και αν πάρει η ηρωίδα την στροφή με την τουαλέτα που φοράει ή χωρίς, κινδυνεύει να αποκαλυφθεί και αυτό είναι που προκαλεί τον μεγαλύτερο τρόμο, συνειδητό ή/και ασυνείδητο.
Αυτό είναι που κάνει τον ήρωα, όσο ερωτευμένος και να είναι να μην της έχει απόλυτη εμπιστοσύνη και να μην περιπέσει στο λάθος να της δώσει τις οικονομίες του όταν εκείνη του μιλάει για τα χρέη της και τους κινδύνους που διατρέχει. Γιατί εκείνη, με όλα της τα μέσα, την γοητεία και την σαγήνη της, κάπου βαθύτερα δεν τον έχει πείσει για το ποια (σε συμβολικό κυρίως επίπεδο και σε επίπεδο ενιαίας και συγκροτημένης προσωπικότητας) είναι.
Άλλες αναγνώσεις
Σε κλινικό επίπεδο:
Πάσχει η ηρωίδα από Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή (όπως λέει κάποιος μέσα στο κείμενο), με κυρίαρχο το Υπομανιακό στοιχείο; Ίσως. Υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες γι’ αυτό. Η υπερδραστηριότητά της (σε όλα τα επίπεδα),η πληθωρικότητα, η έλλειψη αναστολών, οι έντονες συναισθηματικές της εκφράσεις δια ζώσης αλλά και στον γραπτό λόγο, δηλώνουν άτομο με παλλόμενο συναίσθημα, αρκετή ενσυναίσθηση (για τους άλλους), όχι όμως και αρκετή εναισθησία.
Η δύσκολη και συναισθηματικά στερημένη παιδική ηλικία, με την έλλειψη – απουσία του πατέρα από τα τρία της χρόνια, μία μητέρα σκληρά εργαζόμενη αλλά ελεγκτική, την επιβεβλημένη πειθαρχία για την πρόοδο στην Μουσική (και τα Γράμματα προφανώς), δεν στοιχειοθετούν από μόνα τους κάτι τέτοιο αλλά συνηγορούν υπέρ του σεναρίου αυτού.
Η εσωστρεφής – καταθλιπτική(;) περίοδος στην εφηβεία της αλλά και η έλλειψη πληροφοριών για κάποια διαστήματα που ‘εξαφανίζεται’, θέτουν υπόνοιες και για κάποια (μάλλον σύντομα) καταθλιπτικά διαστήματα που όμως δεν οδηγούν ιδιαίτερα σε μεγαλύτερη αυτεπίγνωση (εναισθησία).
Σε επίπεδο προσωπικότητας:
Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει με βεβαιότητα για κάποια μικτή διαταραχή Προσωπικότητας, με πολλά Ιστριονικά, λίγα Ναρκισσιστικά και πολλά Μεταιχμιακού –Οριακού τύπου στοιχεία (με ασταθή εικόνα εαυτού, δυνάμει αυτό-βλαπτικές συμπεριφορές κλπ.). Αν κοντά σε αυτά προστεθεί η συστηματική και περίτεχνη εξαπάτηση ανθρώπων και η μη πρόοδος-εξέλιξη του χαρακτήρα, μη διδαχή από τα λάθη, μπορεί κανείς να μιλήσει και για ψυχοπαθητική (αντικοινωνική) διαταραχή προσωπικότητας.
Η οξυδέρκεια, το ταλέντο και η, με απαράμιλλο τρόπο κινητικότητα ανάμεσα σε ρόλους και καταστάσεις, την γλύτωναν (μέχρι το σημείο που γνωρίζουμε), της τύχης βοηθούσης (γιατί θα ήταν πολύ εύκολο να εκτεθεί με διάφορους τρόπους), από σοβαρούς πραγματικούς κινδύνους. Ως πότε όμως;
Η φίλη του ήρωα, Αθανασία, πολύ σωστά αναφέρει ότι είναι ‘case study’, περίπτωση προς μελέτη δηλαδή.
Σε άλλο επίπεδο:
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι μία (όχι και τόσο κοινή) απατεώνισσα.
Αυτό είναι που δεν μπορεί να δεχθεί ο ήρωας, βάζοντας -σωστά- από την άλλη μεριά της ζυγαριάς την οξυδέρκειά του, την νοημοσύνη του, τις νομικές του γνώσεις.
Όμως, αν ο απατεώνας δεν έχει την ικανότητα να εξαπατά, τότε τι απατεώνας είναι;
Από σεξουαλικής πλευράς:
Ασυναγώνιστη!
Ίσως λόγω και ορμονικής ιδιοσυστασίας αλλά και συνεχούς θετικής ανατροφοδότησης, της αρέσει πολύ η ερωτική πράξη και οι παραλλαγές της, χωρίς να κουράζεται εύκολα.
Το sex της αρέσει πολύ από πολύ μικρή ηλικία, είναι αυτοσκοπός, στον ίδιο (άραγε ποιο από τα δύο υπερτερεί;) βαθμό που η χρηματική αμοιβή συντηρεί το να εκδίδεται.
‘Το τερπνόν μετά του ωφελίμου’.
Με απέραντη (σχεδόν υποθέτω) ανοχή (βλέπε οίκοι Ανοχής) και αντοχή στην ταπείνωση, τον εξευτελισμό, την προσαρμογή στις συνθήκες που αναμιγνύεται όμως, στο διαπροσωπικό επίπεδο και με στοργή, κατανόηση, τρυφερότητα.
Αυτά, όλα μαζί, κερδίζουν τον ήρωά μας που έχει το έδαφος να εκφράσει όλες τις φαντασιώσεις και τις μύχιες επιθυμίες του, που ίσως κατά βάθος να είναι επιθυμία για αποδοχή άνευ όρων, σε όλα, στην ψυχή, στο σώμα ακόμα και σε όλες τις εκκρίσεις αυτού.
Έτσι η Εύα – Αφροδίτη ή Αφροδίτη – Εύα, εκτός από αρχέγονη γυναίκα, γίνεται και αρχέγονη μάνα, αρχέγονη γη, αρχέγονη θάλασσα που όλα τα δέχεται και τα ενσωματώνει.
Για τη διαστροφή:
Κατά κάποιον (Λακανικό) ορισμό, η διαστροφή προκαλεί τον διχασμό του Υποκειμένου. Το Υποκείμενο δηλαδή, ο Άλλος, περιέρχεται σε μια κατάσταση εσωτερικής σύγκρουσης ανάμεσα π.χ. στην Ηδονή και στον Πόνο, στην Ταπείνωση και στην Αξιοπρέπεια κλπ.
Η ηρωίδα, λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης; διάθεσης αυτοτιμωρίας; συντονισμού πραγματικού στις Σαδομαζοχιστικές ή άλλες πλευρές της επιθυμίας των άλλων που συμπίπτουν με τις δικές της τέτοιες πλευρές, εμφανίζεται πρόθυμη για όλα. Είναι πολύ πειστική, πόσο όμως ειλικρινής σε αυτή την συμπόρευση;
Υπάρχει συναίνεση σχεδόν σε όλα όσα στο πλαίσιο του βιβλίου αυτού της ζητήθηκαν.
Για την Αλήθεια
Ούτε ο ήρωας, ούτε ο συγγραφέας, ούτε εμείς, μάθαμε ποτέ την πλήρη αλήθεια σε σχέση με την ηρωίδα.
Ίσως γι’ αυτό (παρά την αντίθετη ετυμολογία και το φιλοσοφικό νόημα της λέξης), παραμένει Α-λησμόνητη !!