Οι σκέψεις μου για το μυθιστόρημα “Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΜΙΣΤΡΟ” του ΣΤΡΑΤΗ ΓΑΛΑΝΟΥ…
Δεν ξέρω με τι να αρχίσω…με το βιβλίο ή με τον συγγραφέα … μάλλον και με τα δύο γιατί συγγραφέας και βιβλίο στην περίπτωση αυτής της διαδρομής με ή χωρίς κόμιστρο είναι ένα… Και εάν μπορούσε να μιλήσει η Πατρίτσια θα έλεγε: δική σου εικόνα είμαι Στρατή Γαλανέ, σκέψη και δημιούργημά σου…. και σου μοιάζω…
Για λόγους ευγενείας ας ξεκινήσω από την Πατρίτσια και την δική μου διαδρομή μαζί της. ( Όπως ήδη γνωρίζετε η Πατρίτσια είναι το εύρημα του συγγραφέα για να αφηγηθεί την ιστορία της κατοχικής Αθήνας: Ένα αυτοκίνητο που ξεκίνησε το ταξίδι της, από την Αμερική του οικονομικού κραχ και κατέληξε στην Αθήνα της αντίστασης στους Γερμανούς κατακτητές).
Καταλήγω στο ότι είμαι άτυχη, γιατί λόγω του ρόλου που ανέλαβα δεν μπόρεσα να βυθιστώ στο πολυτελές πίσω κάθισμά της, να χαλαρώσω και, να δω από τα πίσω παράθυρα όσα είδε εκείνη….
Στην αρχή κρατούσα σημειώσεις… Περίπου 15 ανά σελίδα στις πρώτες σελίδες… μετά λιγότερες μετά πιο λίγες και μετά… αφέθηκα στην μαγεία της φιλοσοφίας του Στρατή Γαλανού… Μία φιλοσοφία κοινής λογικής από τη μία αλλά ταυτόχρονα και τόσο εμπνευσμένης. Αυτό το βιβλίο γράφει για τα πάντα. ΟΤΙ υπάρχει στη ζωή, ότι μας περιβάλλει, υλικό ή άυλο μεγάλο ή μικρό. Χειροπιαστό ή ιδέα. Εικόνα και σκοτάδι. Ιδεολογίες και δοξασίες, προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, βασανιστήρια και έρωτες, φυλακές και ελευθερίες… Και θάνατος… Η κορύφωση της κόλασης και η λύτρωση από αυτήν… και η εικόνα, η ιδέα της κόλασης που παρουσιάζεται από τον συγγραφέα, φέρνει τα πάνω κάτω στο μυαλό και την ψυχή του αναγνώστη…. και ταυτόχρονα τραγούδι ή σιωπή. Ξύπνημα ή όνειρο. Ακόμη και το λίγο ή το πολύ…. Την Ρωμαϊκή αρένα όπου πάντα ανά τους αιώνες, κονταροχτυπιέται η βλακεία με την απληστία. Και στη μέση ο άνθρωπος…
Ο Συγγραφέας αναλύει τα πάντα. Έχει σκεφτεί τα πάντα, και για όλα έχει να πει κάτι. Είτε παραμύθι είτε άποψη, είτε φαντασία… δεν υπάρχει τίποτε χωρίς αιτία, χωρίς απάντηση, χωρίς εξήγηση. Και πολλές φορές κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής, ανέσυρα από τις αναμνήσεις μου τον Στρατή των εφηβικών καλοκαιρινών μας διακοπών, στη Ικαρία. Και τον βρήκα κάπου ανάμεσα στην Μαντουβάλα και στου Τσινιάου ή στου Φουά να κάθεται ήρεμος, και να παρατηρεί. Όλο να παρατηρεί. Εξεταστικός σκεπτικός και διορατικός… Και που και που να χαμογελά. Και τώρα καταλήγω ότι τα λόγια τότε, για όλους μας, ήταν τόσο λίγα και μικρά, για να περιγράψουν όσα από τότε μπορούσε να αντιλαμβάνεται… Η παρατήρηση οδηγεί στον προβληματισμό, αυτός στην έρευνα και καταλήγει σε ένα συμπέρασμα, ή άποψη ή θέση. Αυτή την πορεία ακολουθεί αδιάλειπτα ο Στρατής. Και αποτέλεσμα αυτής της στάσης ζωής, είναι το μυθιστόρημά του… Ακόμα και όταν διαφωνείς μαζί του, ρουφάς με βουλιμία το ευρηματικό του επιχείρημα, γιατί στο προσφέρει ντυμένο επιμελώς προκλητικά. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι υπάρχει μία ιστορία πίσω από τα πάντα. Μία ιστορία για όλα … για τον έρωτα και την αμφιθυμία του, για το τέλος με τα φανταχτερά του πυροτεχνήματα, για τον χρόνο που στην πραγματικότητα είναι ο θάνατος μεταμφιεσμένος για να μην τον καταλάβουμε, για τον πλούτο της Ελληνικής γλώσσας, για τη σπουδή των λέξεων, για τη συνήθεια που μας κρατάει ζωντανούς, για την χαρά που μοιάζει με ανοιξιάτικο λιβάδι και μεταδίδεται σαν τον ιό της γρίπης και για την θλίψη που κλείνεται στον εαυτό της σαν το αυτιστικό παιδί… Για τις δύο αδελφές: την ιστορία και την Τραγωδία… Φόβος, ενοχή, ήθος και ηθική, γέλιο, μίσος, αγάπη, ευτυχία, έχω και είμαι, δυστυχία, ελπίδα, κόλαση και χορός, μουσική και θάνατος, παράδεισος, αγωνία πόλεμος ειρήνη, ζήλεια, αμαρτία, πάθη, και πείνα, μετανάστευση, κρίση, φτώχεια και πλούτος. Χρόνος και τέλος… προδοσία, απώλεια και θρήνος, λήθη και αναγέννηση, ο χάρος που δουλεύει υπερωρίες. Η βία και η ιστορία της, που είναι παλιά όσο και ο κόσμος, για τις δύο πλευρές του νομίσματος, για το μίσος και τους καλλιεργητές του, για το ψέμα που είναι όμορφο γιατί είναι δικό σου, ενώ η αλήθεια ένα αδέσποτο σκυλί γεμάτο τσιμπούρια. … Για τους φίλους, που γίνονται εχθροί. Και για την Ελλάδα που έχει την ευλογία του λαμπερού της ήλιου, αλλά τον χρησιμοποιεί ως καμουφλάζ, για να κρύβει την ζοφερή εικόνα της…. Για τον τόπο μας όπου το μοιρολόι ήταν επάγγελμα και οι μοιρολογίστρες περιζήτητες…
Δεν μπορώ να αναφέρω όλα όσα αναλύει ο συγγραφέας… Όμως αν και, είναι καταγεγραμμένα, ΟΛΑ όσα υπάρχουν γύρω μας, βρίσκονται τοποθετημένα με τόση τάξη και τόση μαεστρία που αβίαστα σε παρασέρνουν σε αυτή τη διαδρομή περιπέτειας, απόλαυσης και γνώσης. Γνώση, σοφία, φιλοσοφία και ιστορία όλα ενωμένα γερά, σφιχτά δεμένα, σε ένα φαντασμαγορικό και παράλληλα αληθινό ανθρωποκυνηγητό επιβίωσης. Το μυθιστόρημα αυτό είναι ένα μυθώδες ιστορικό μυθιστόρημα. Ή καλύτερα είναι κινηματογραφικό μάθημα ιστορίας. Γιατί ο Στρατής Γαλανός έχει δώσει στην ιστορία της Ελληνικής Κατοχής Λόγο και εικόνα. Και παράλληλα, έχει δώσει όνομα και χαρακτήρα στον ανώνυμο ήρωα της εποχής.
Όμως όπως γράφει και ο συγγραφέας:… «Ένα σουρωτήρι το μνημονικό… μάταια παλεύεις να συγκρατήσεις τις σταγόνες του… ξεφεύγουν αδιάκοπα από τις τρυπούλες του και σκορπίζονται στη γη…». Το σουρωτήρι του μνημονικού είναι εμπόδιο στο να μιλήσω για όλα όσα είδα, σε αυτή την κινηματογραφική αφήγηση… Ο Στρατής Γαλανός καταφέρνει να ξεγυμνώνει την ιστορία από την λογική και να την στολίζει με αφήγηση που αγγίζει όχι μόνο την ξέφρενη φαντασία αλλά και την απόλυτη παράνοια. Σε πολλά σημεία το μυθιστόρημα αυτό στερείται από κάθε έννοια κανονικότητας.
Άλλα μήπως η ιστορία και η εξέλιξη της Ανθρωπότητας δεν στερείται κάθε λογικής? Αυτό ακολουθεί λοιπόν πιστά και ο συγγραφέας αλλά με τον δικό του, μοναδικό τρόπο.
Άνθρωποι απάνθρωποι και ανθρωπάκια… Γνώσεις, ιστορία, γεγονότα άγνωστα, τουλάχιστον σε μένα. Περιστατικά απίστευτα ιστορίες για αγρίους… Για άσπλαχνους και βάρβαρους ανθρώπους …
Και πάμε στην Πατρίτσια… αυτή η άψυχη-έμψυχη ηρωϊδα… που μιλάει σαν να δίνει παράσταση.. ηθοποιός, τραγουδοποιός, αφηγητής, μάρτυρας και ιστορικός. Και πάντα θύμα και μοναδικός κριτής. Δικαστής αλλά και συνήγορος υπεράσπισης, όταν καταλαβαίνει ότι η πλάστιγγα γέρνει πολύ. Και η καρδιά της σφίγγεται στο αντίκρισμα της αθλιότητας. Και μιλάει στον αναγνώστη… Κάνει διάλογο μαζί του όπως κάνει και με όλους τους αγαπημένους, φίλους, γνωστούς και αγνώστους που την κανακεύουν…. ή την κακοποιούν … αλλά στον αναγνώστη κλείνει και το μάτι πονηρά, του δίνει τον λόγο, ζητώντας την στήριξη και υποστήριξη του. Είναι παμπόνηρη η Πατρίτσια. Πονηρό Θηλυκό κατεργάρα γυναίκα… Και ποιος είπε ότι η πονηριά δεν ταιριάζει με την αθωότητα; ή την καλοσύνη; Ακόμα και με την ταλαιπωρία ή τον αβάσταχτο πόνο. Όλα εδώ είναι δυνατά. Και όλα αδύνατα. Όπως η ηρωίδα να αγαπηθεί. Και να ζήσει αληθινά. Μόνο να νιώσει μπορεί… Η Πατρίτσια είναι και ενσώματη και έμψυχη. Και ενώνεται με τους υπόλοιπους ήρωες με ετεροπολικούς δεσμούς. Στη χημεία ο ετεροπολικός δεσμός, εμφανίζεται στις ενώσεις μεταξύ μετάλλων και αμέταλλων. Μέταλλα και αμέταλλα, έχουν αντίθετα φορτία, με συνέπεια να έλκονται. Μεταλλικό στοιχείο η Πατρίτσια, αμέταλλα οι υπόλοιποι….
Είναι μέταλλο, με ψυχή, γνώση, συνείδηση. Κατακλύζεται από φιλοσοφικό οίστρο, έχει θρησκευτικές ανησυχίες και ερωτεύεται, λατρεύει, απογοητεύεται, μισεί, γιορτάζει, πενθεί, ξεχνά, ζηλεύει και κοροϊδεύει, ζητάει, δίνει, … τρώει και πίνει… και κάποιες φορές έχει το θράσος, να προσπαθεί να αλλάξει τον ρου της ιστορίας… και αλίμονο σου, εάν κάποια στιγμή ξεχαστεί από την ραγδαία επέλαση αληθινών γεγονότων… τότε ξαναμπαίνει ακόμα πιο δυναμικά και ξανακάθεται με έπαρση στον θρόνο, της πρωταγωνίστριας.
Η κυρίαρχη πράξη-αίσθηση, όμως που κυριαρχεί και επικρατεί και κερδίζει όλα τα υπόλοιπα… είναι ο πόνος της. Και ο αγώνας της για επιβίωση. Αλλά για να τα καταφέρει χρησιμοποιεί το προσόν που απέκτησε όταν γεννήθηκε: την ευφυία της. Γι’ αυτό και προσαρμόζεται παντού. Και συνηθίζει όταν από Αμερικανίδα αριστοκράτισσα καταλήγει πόρνη στα Χαυτεία… από καλομαθημένη ντεμπιτάντ γίνεται εκτελεστής -δολοφόνος.
Όμως, αρκετά νωρίς κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, ο αναγνώστης βρίσκεται ενώπιον ενός δύσκολου διλλήματος. Σε τι να δώσεις μεγαλύτερο βάρος; Τι είναι άραγε πιο σημαντικό στην ανάγνωση του βιβλίου του Στρατή Γαλανού; Οι άγνωστες πτυχές της Ελληνικής ιστορίας; Ή μήπως οι περιπέτειες της Πατρίτσιας; Όσο και εάν αυτά τα δύο αλληλοσυμπληρώνονται, εντούτοις το καθένα μόνο του αποτελεί μία γοητευτική σειρήνα που σε καλεί να ακολουθήσεις όχι όμως για να σε καταστρέψει αλλά για να σε διδάξει…
‘Όλα ξεκινούν λοιπόν, στην Αμερική της ευδαιμονίας που γίνεται χώρα της δυστυχίας… Βίος πλουσίων αίσθηση χλιδής αλλά όχι ευτυχίας… εκεί είναι ζει δουλεύει και ο Μπάρι, ένας σοφέρ, νόθος δυστυχισμένος και βαθιά κομπλεξικός… ο πρώτος έρωτας της Πατρίτσια … Που αδυνατώ να την βλέπω σαν αυτοκίνητο. Είναι μία γυναίκα. Η οποία γεννήθηκε όμορφη. Από τζάκι την εποχή του μεγάλου κραχ της Αμερικής, που ξέπεσε στην μικρή φτωχική υποανάπτυκτη Ελλάδα του μεσοπολέμου και της κατοχής… Και έζησε την τραγωδία του λιμού και της νεκροζώντανης Αθήνας. Και έγινε πόρνη για να ζήσει και να μην δυσαρεστήσει τον προαγωγό της. Τον Γιώργη… Πιστή αγαπημένη αλλά ποτέ ερωμένη. Μόνο στα όνειρά της. Πάει με πολλούς. Και με πολλές. Αυτά έχει το επάγγελμα… Πονάει αλλά υπομένει… Τι είναι αυτό που την κρατά λοιπόν; Είναι ο έρωτας; Ή μήπως το ένστικτο της επιβίωσης που στολίζεται με το πολύχρωμο μετάξι του έρωτα για να μην φαίνεται… Το μετάξι όμως δεν είναι και τόσο αποτελεσματικό στην μεταμφίεση… γι’ αυτό φοράει το μάλλινο αμπέχονο του πολέμου με το οποίο πορεύεται στη Αθήνα της Κατοχής. Γίνεται μάρτυρας της κτηνωδίας. Που δεν είναι μία…
Την αγάπησα την Πατρίτσια,, και επειδή ο συγγραφέας κρατά μυστικό τι της επιφυλάσσει το μέλλον, ας μου επιτρέψει να την φανταστώ να έχει παραδοθεί στα τρυφερά χέρια ενός συλλέκτη αυτοκινήτων και να κάνει παρέα με όμοιες της αριστοκράτισσες όπως μία Ρόλς Ρους ή μια BMW της σειράς της και να αναπολούν μαζί τους περασμένους τους έρωτες… της αξίζει άλλωστε ένα όμορφο τέλος…
“Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα.”
Ο Συγγραφέας έχει μία ευρηματική έξυπνη γραφή. Η εξέλιξη της ιστορίας είναι περιπετειώδης και ρέει αβίαστα, με απρόσμενες εναλλαγές πολύπλευρη αφήγηση και άποψη. Αυτή η περιπέτεια χαρακτηρίζεται από πολυφωνία και, με έναν μοναδικό τρόπο, καταφέρνει να είναι εύγλωττη και παραστατική με παρομοιώσεις και μεταφορές που σε αφήνουν με ανοιχτό το στόμα να απορείς και ταυτόχρονα να αναρωτιέσαι για τα μονοπάτια του μυαλού, του συγγραφέα. Μέσω αυτών των παρομοιώσεων των μεταφορών ακόμα και της ποίησης που επιστρατεύει, προσελκύει την προσοχή, ξυπνά την φαντασία και διαλύει οποιαδήποτε αμφισβήτηση ίσως γεννηθεί στα λεγόμενα του….
Κλείνοντας θα σας πω ότι μετά από την διαδρομή και το κόμιστρο, αναρωτιέμαι πόσα άλλα άψυχα πράγματα που υπάρχουν γύρω μας τελικά έχουν ψυχή. Και άραγε τι να σκέφτονται για εμάς. Και παράλληλα θα καταλήξω στο συμπέρασμα που αν και χιλιοειπωμένο το ξεχνάμε: Δεν υπάρχει μία αλήθεια όπως δεν υπάρχει και ένας εαυτός… Ποτέ δεν είναι μόνο ένας…