Ι. Ex Officio1

Σ’ ολόκληρο το Κράτος δεν υπήρχε αξιωματούχος πληρέστερα ενημερωμένος. Λογικό κι αναμενόμενο βέβαια καθώς ήταν άλλωστε ο μοναδικός που είχε άμεση και χωρίς περιορισμούς πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ακόμη και ο Διευθύνων Σύμβουλος της Γαληνότατης Δημοκρατίας γνώριζε λιγότερα, αφού οι πληροφορίες έφταναν ως την κορυφή της ηγεσίας επεξεργασμένες από τον ίδιο. Αντιλαμβανόταν μάλιστα τον ρόλο και την αποστολή του στα πλαίσια της άσκησης των καθηκόντων του ως ένα είδος φίλτρου, μια ημιπερατή μεμβράνη που παρεμβαλλόταν ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη διυλίζοντας και διηθίζοντας το εκπεμπόμενο μήνυμα ώστε να ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι. Δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες ειδήσεις καθημερινά, κι έπρεπε εκείνος να τις αξιολογεί και να τις κατατάσσει ανάλογα με το περιεχόμενο και την αξιοπιστία τους. Στο τέλος του ελέγχου μια δίχρωμη σφραγίδα καθόριζε την τύχη της κάθε εκπομπής: κόκκινη για τα fake news, πράσινη για τις εγκεκριμένες. Στην φιλελεύθερη ολιγαρχία μας καμία πληροφορία δεν απαγορευόταν ρητώς και δια ροπάλου, η απαξίωση ή αντιθέτως η επιδοκιμασία της αρμόδιας Αρχής όμως, προδίκαζε την πρόσληψή της από το κοινό. Ήταν μια διαδικασία εξόχως εκπαιδευτική και διαφωτιστική καθώς εκγύμναζε τα εξαρτημένα αντανακλαστικά του ακροατηρίου που μάθαινε έτσι τι όφειλε να αμφισβητεί και τι να πιστεύει. Όπως με τα φανάρια της τροχαίας, δεν χρειάζεται να το σκέφτεσαι, βλέπεις κόκκινο; σταματάς, πράσινο συνεχίζεις. Αλλά, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που είχε επιτευχθεί τον τελευταίο αιώνα στον τομέα της ενημέρωσης, οι μάζες παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό ανώριμες και επιρρεπείς στον λαϊκισμό και την παραπληροφόρηση κάθε επίδοξου δημαγωγού· χρειαζόταν λοιπόν ένα δάχτυλο που με υπευθυνότητα και σοφία θα τους έδειχνε το φεγγάρι.

Είχε συνεπώς απόλυτη επίγνωση της σπουδαιότητας του λειτουργήματος αλλά και της τεράστιας εξουσίας που συνεπάγεται η μακροχρόνια θητεία στο περίοπτο αξίωμα και ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις που έθετε με αυξημένη ευσυνειδησία. Δεν ήταν ωστόσο αυτό που φιλοδοξούσε από παιδί, το δικό του όνειρο ήταν μεγαλώνοντας να γίνει κάποτε Λογοκριτής Καλών Τεχνών. Συγκριτικά με τον Λογοκριτή Επικαιρότητας, ο αντίστοιχος επί των Τεχνών είναι προνομιούχος διότι έχει το ελεύθερο ν’ απολαμβάνει τα πάσης φύσεως καλλιτεχνικά δημιουργήματα, ακόμα και τα πιο τολμηρά, ανατρεπτικά, avant-garde και πρωτοποριακά, πριν αυτά παραδοθούν στη χλεύη της κριτικής και της αισθητικής του μέσου όρου με τον αντίστοιχο υποτιμητικό χαρακτηρισμό να τα συνοδεύει. Οποία αγαλλίασις, τι ύψιστη αίσθηση ανεξαρτησίας για ένα καλλιεργημένο πνεύμα, να είναι σε θέση να κρίνει από μόνο του ένα έργο τέχνης χωρίς να αναγκάζεται να προσφύγει στην ετυμηγορία της αυθεντίας! Όμως οι αρμόδιοι έκριναν ότι το ταλέντο του δεν επαρκούσε και ο θώκος ανατέθηκε σε άλλον, δεν είχε πια νόημα να το σκέφτεται, ούτε και να εποφθαλμιά κάτι που δεν θα μπορούσε ν’ αποκτήσει. Έκαστος εφ’ ω ετάχθη.

ΙΙ. Η Εκπομπή

Για τον Λογοκριτή Επικαιρότητας, η 30η Οκτωβρίου 2038 2 στάθηκε μια κουραστική και πολυάσχολη ημέρα, από κείνες που η πραγματικότητα θαρρείς και δουλεύει υπερωρίες παράγοντας περισσότερα γεγονότα απ’ όσα είναι σε θέση να αφομοιώσει η κοινή γνώμη. Ειδήσεις ως επί το πλείστον δυσοίωνες, ανταποκρίσεις και έκτακτα ανακοινωθέντα για πολέμους, γενοκτονίες, δολοφονίες, τρομοκρατικές επιθέσεις, πραξικοπήματα, οικονομικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές, ακραία καιρικά φαινόμενα, που απειλούσαν να θρυμματίσουν την εύθραυστη μακαριότητα των τηλεθεατών, κι ανάμεσά τους εκείνος να στέκει μοναδική ασπίδα προστασίας για να το αποτρέψει. Προκειμένου μάλιστα να τα προλάβει όλα, αναγκάστηκε να προσαρμοστεί κι ο ίδιος στους ρυθμούς των εξελίξεων εργαζόμενος υπερωριακά μέχρι αργά το βράδυ. Επέστρεψε στο κρατικό ενδιαίτημα την ώρα της συσκότισης και της απαγόρευσης κυκλοφορίας κατάκοπος, ίσως και καταπτοημένος από την διαρκή, όσο και άνιση αναμέτρηση με τον έξω κόσμο.

Τον καλωσόρισε το τελευταίο μοντέλο γυναικοειδούς Femina Plus 6 που άκουγε στο όνομα «Βαλεντίνα», εξίσου πειθήνια όπως θα υπάκουγε και σε κάθε άλλη προσφώνηση του νόμιμου ιδιοκτήτη της. Του έβγαλε τις δερμάτινες μπότες, ανακούφισε τις ταλαιπωρημένες αρθρώσεις των ποδιών με το ειδικό πρόγραμμα μασάζ Σιάτσου και τού σέρβιρε το αγαπημένο του κονιάκ Αραράτ σε κρυστάλλινο ποτήρι. Κατόπιν την απενεργοποίησε και την έθεσε σε λειτουργία αναμονής· απόψε δεν θα χρειαζόταν τις σεξουαλικές της υπηρεσίες, το μόνο που λαχταρούσε ήταν να χαλαρώσει. Βυθίστηκε αναπαυτικά στην λικνιζόμενη πολυθρόνα νανουρίσματος, ήπιε το ποτό του, πήρε το χάπι για τον ύπνο. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι αποκοιμιούνται με την διαδικτυακή τηλεόραση ανοιχτή, εκείνος την απέφευγε, οι εικόνες του Πανοπτικού ερεθίζουν τον αμφιβληστροειδή και φέρνουν αυπνία. Αντ’ αυτής, έδωσε την φωνητική εντολή στην συσκευή του Πανηχητικού κι επέλεξε σταθμό. Η κλασική μουσική πάντα τον ηρεμούσε, για κακή του τύχη όμως έπεσε επάνω στη ζώνη των διαφημίσεων. Πολύς ο θόρυβος, δεν τον άντεχε, συντονίστηκε στην συχνότητα του ραδιοθεάτρου.

Δραματική μουσική υπόκρουση. Σπάει το κεφάλι του να θυμηθεί τον τίτλο του κομματιού. Μα ναι, βέβαια! Είναι ο Άρης από τους Πλανήτες3 του Γκούσταβ Χολστ, τη στιγμή όμως που το αναγνωρίζει, το πρόγραμμα διακόπτεται αιφνιδίως για μια έκτακτη είδηση. Με φωνή που πάλλεται ανεξέλεγκτα απ’ την ένταση της στιγμής, ο ρεπόρτερ αναγγέλλει σε ζωντανή μετάδοση την προσγείωση ενός Αγνώστου Ταυτότητας Ιπτάμενου Αντικειμένου σ’ ένα αγρόκτημα του Grovers Mill στο New Jersey. Δεν πιστεύει στ’ αυτιά του! Ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο; Κι εκείνος, πώς δεν γνωρίζει τίποτα; Γιατί δεν τον ενημέρωσαν; Είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο εν αγνοία του; Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, πρέπει να σηκωθεί αμέσως, να σπεύσει στο τηλέφωνο, να επικοινωνήσει με την ηγεσία του στρατού και της κυβέρνησης, όμως το αρχικό σάστισμα είναι τόσο έντονο που ένα μούδιασμα απλώνεται σ’ όλο του το κορμί, τα μέλη του παραλύουν, η βούληση το ίδιο. Μένει καθηλωμένος στην πολυθρόνα όπως ο ανάπηρος στο αμαξίδιο.

Εν τω μεταξύ, το πρόγραμμα έχει επανέλθει προσωρινά στην κανονική του ροή, αν και, μετά τα όσα προηγήθηκαν, η μουσική της Αφροδίτης δεν μοιάζει πια ικανή να φέρει την ειρήνη. Πριν καν προλάβει να ολοκληρωθεί το μέρος, μια νέα διακοπή κλιμακώνει απότομα την ένταση. Ανταποκρίσεις από κάθε γωνιά της χώρας επιβεβαιώνουν το αδιανόητο: μια ευρύτατης κλίμακας εισβολή από τον Άρη βρίσκεται εν εξελίξει. Εκατοντάδες εχθρικά αεροσκάφη προσεδαφίζονται αποβιβάζοντας στρατιές εξωγήινων. Κάθε απόπειρα αντίστασης των ενόπλων μας δυνάμεων αποδεικνύεται μάταιη και συντρίβεται εν τη γενέσει της. Οι Αρειανοί διαθέτουν όπλα εξελιγμένης τεχνολογίας, ραδιοκύματα που νεκρώνουν τα συστήματα επικοινωνίας, δορυφόρους, διαδίκτυο, τηλεφωνία, θερμικές ακτίνες που εξαϋλώνουν τους στόχους τους, γέφυρες, αεροδρόμια, στρατιωτικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, άρματα μάχης, αεροπλάνα. Οι δυνάμεις του πεζικού και της εθνοφρουράς αποδεκατίζονται καθώς εκπομπές δηλητηριωδών αερίων εισχωρούν ακόμα και κάτω από τις αντιασφυξιογόνες μάσκες και οι στρατιώτες σωριάζονται νεκροί κατά χιλιάδες. Την συντριβή ακολουθεί ένα κύμα ξέφρενου πανικού, οι πολίτες εγκαταλείπουν αλλόφρονες τις οικίες τους αναζητώντας καταφύγιο στα δάση. Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος σε όλη την επικράτεια αλλά οι εκκλήσεις των Αρχών για αυτοσυγκράτηση πέφτουν στο κενό, ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Στην τελευταία ζωντανή σύνδεση από την Νέα Υόρκη, η αγωνιώδης περιγραφή του ανταποκριτή διακόπτεται από έναν βίαιο βήχα που τραντάζει το στήθος· έχει εισπνεύσει το φονικό αέριο κι αυτές είναι οι τελευταίες του λέξεις. Μετά απλώνεται η σιωπή που την ταράζουν σποραδικά οι ήχοι των εκρήξεων. Σύντομα όμως θα σβήσουν κι αυτοί, απομένει μόνο ο βόμβος των ραδιοφωνικών παρασίτων.

Ήρθε λοιπόν το τέλος της ανθρωπότητας; αναρωτιέται. Ο κόσμος καταστρέφεται, η χώρα αφανίζεται, όλες οι προσπάθειες να ορθωθεί ένα τείχος προστασίας που θα την προφύλασσε από την επέλαση της εξωτερικής πραγματικότητας καταρρέουν εν μία νυκτί. Καθώς το συνειδητοποιεί, ο πανικός μεταδίδεται και σ’ εκείνον. Τώρα τα βήματά του δεν τα οδηγεί η αίσθηση του καθήκοντος αλλά το ένστικτο της επιβίωσης. Αντί για τις επάλξεις, τον κατευθύνει προς το ειδικά διαμορφωμένο υπόγειο πυρηνικό καταφύγιο με το οποίο είναι εξοπλισμένες οι κατοικίες της άρχουσας τάξης. Ενεργοποιεί τους κωδικούς ασφαλείας, κλειδαμπαρώνεται σ’ αυτόν τον κλειστοφοβικό θάλαμο έχοντας προμήθειες για τρεις μόλις μήνες· μετά, βλέποντας και κάνοντας. Την στιγμή που η θωρακισμένη θύρα κλείνει πίσω του αεροστεγώς, ξαφνικά θυμάται την «Βαλεντίνα». Δίχως την συντροφιά της, η περίοδος της απομόνωσης θα διαρκέσει αιώνια. Βρίσκεται όμως παρατημένη στο σαλόνι, αξίζει να ρισκάρει την ζωή του για να την σώσει; Από το δίλημμα θα τον βγάλει μια φωτεινή ένδειξη εισερχόμενης κλήσης στην εντειχισμένη οθόνη διεπαφών. Ξαφνιάζεται που οι τηλεπικοινωνίες αποκαταστάθηκαν τόσο γρήγορα αλλά προτού προλάβει ν’ απαντήσει, στο μόνιτορ εμφανίζεται η μορφή του Διευθύνοντος Συμβούλου. Δείχνει ευδιάθετος, τον χαιρετά μ’ εγκαρδιότητα, του εύχεται για τ’ αυριανό Halloween μ’ ένα λογοπαίγνιο. Μα τι διάβολο συμβαίνει εδώ; Πώς μπορεί να έχει όρεξη γι’ αστεϊσμούς μετά από τέτοιο ολοκαύτωμα;

ΙΙΙ. Η Ανάκριση

Η Ένορκη Διοικητική Εξέταση δεν κατέληξε σε πόρισμα και έτσι μου ανατέθηκε η διενέργεια προανακριτικής έρευνας για διασπορά ψευδών ειδήσεων και πρόκληση πανικού που έθεσε σε κίνδυνο την δημόσια ασφάλεια. Οι κατηγορίες ήταν βαριές και ο ομοσπονδιακός νόμος προέβλεπε ποινή πολυετούς κάθειρξης για τους παραβάτες. Αλλά δεν ήταν καθόλου εύκολο ν’ αποδειχθούν. Ποιος μπορεί στις μέρες μας να είναι βέβαιος ποια είδηση είναι ψεύτικη και ποια αληθινή; Μόνο οι Λογοκριτές, εμείς οι υπόλοιποι απλώς βλέπουμε την πράσινη ή την κόκκινη ένδειξη και πράττουμε αναλόγως. Σαν τους οδηγούς στα φανάρια. Από κει όμως ξεκινούσε το μπέρδεμα. Γιατί το ραδιοφωνικό σόου είχε πάρει μεν την πράσινη σήμανση από τον Λογοκριτή Καλών Τεχνών αλλά ο Λογοκριτής Επικαιρότητας δεν το είχε εγκρίνει. Επρόκειτο όντως για έργο επιστημονικής φαντασίας, όπως διατεινόταν ο πρώτος ή για εσκεμμένη απόπειρα παραπληροφόρησης και τρομοκράτησης της κοινής γνώμης, όπως ισχυριζόταν ο δεύτερος; Ετίθετο συνεπώς θέμα αρμοδιότητος μεταξύ των, επ’ αυτού όμως δεν μού ήταν εύκολο ν’ αποφανθώ. Ισχυρά επιχειρήματα κι αντεπιχειρήματα προβάλλονταν εκατέρωθεν. Είναι γεγονός ότι το μυθιστόρημα πάνω στο οποίο βασίστηκε η ραδιοφωνική διασκευή, ως κείμενο κλασικό και εγνωσμένης λογοτεχνικής αξίας, ευρίσκεται στο απυρόβλητο και ίσταται υπεράνω πάσης κριτικής, από την άλλη όμως ήταν εξίσου αληθές ότι η εκπομπή είχε πράγματι προκαλέσει φαινόμενα πανικού, έστω κι αν, για προφανείς λόγους, τα ελεγχόμενα από τον Λογοκριτή Επικαιρότητας Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης υπερέβαλλαν και τα μεγαλοποιούσαν.

Γρήγορα αντελήφθην ότι στην πραγματικότητα είχα κληθεί ως διαιτητής σε ένα ιδιότυπο παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα στους δύο Λογοκριτές με έπαθλο την πρωτοκαθεδρία. Τίνος το μέρος να πάρω; Προσέβλεπα σ’ έναν ισχυρό όσο και ευγνώμονα σύμμαχο που θα συνέδραμε την σταδιοδρομία μου, πρωτίστως όμως έπρεπε να αποφύγω την δημιουργία ενός εξίσου ισχυρού όσο και μνησίκακου εχθρού που θα μπορούσε να την βλάψει. Θα χρειαζόταν να επιστρατεύσω όλη μου την διπλωματικότητα προκειμένου να βγω από την δύσκολη κατάσταση στην οποία είχα περιέλθει.

Υπήρχε ωστόσο και κάποιος που βρισκόταν σε δυσχερέστερη θέση από μένα: ο ταλαίπωρος σκηνοθέτης της επίμαχης εκπομπής που αντιμετώπιζε το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης. Ομολογώ ότι η πρώτη εντύπωση που αποκόμισα κατά την διάρκεια των ανακρίσεων, δεν ήταν ευνοϊκή. Ένας ξιπασμένος, μεγαλομανής νεαρός που φιλοδοξούσε να αποκτήσει δημοσιότητα με τον εύκολο τρόπο, την πρόκληση και την δημιουργία σκανδάλου. Και πράγματι, τα είχε καταφέρει, και πώς; Τυλίχτηκε μ’ ένα λευκό σεντόνι και κρύφτηκε στο σκοτάδι φωνάζοντας Μπου!!!! στους ανυποψίαστους διαβάτες 4. Να όμως που κάποιοι πήραν τη φάρσα του στα σοβαρά και πίστεψαν στην ύπαρξη φαντασμάτων. Στους διαδρόμους της εξουσίας μάλιστα, οι κακές γλώσσες ψιθύριζαν την φήμη πως ανάμεσα στους τρομοκρατημένους ήταν κι ο ίδιος ο Λογοκριτής Επικαιρότητας, γεγονός που εξηγούσε ίσως και την μήνιν του εναντίον του καλλιτέχνη. Παρά την έντονη αντιπάθεια όμως που μου γεννούσε η διανοητική υπεροψία του φέρελπι αστέρα, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως ήταν προικισμένος με σπάνιο ταλέντο. Το αποδείκνυε άλλωστε η αληθοφάνεια του προγράμματος που καθιστούσε πειστικό το αδιανόητο. Θα του άξιζε λοιπόν μία επίπληξη για την αναστάτωση που είχε προκαλέσει, αλλά δεν μου ‘κανε καρδιά να δω αυτό το ταλέντο να χαραμίζεται πίσω από τα σίδερα της φυλακής. Αδυνατώντας να καταλήξω σε μια απόφαση που να εξισορροπεί τα αντιμαχόμενα συμφέροντα, ένιψα τας χείρας μου και παρέπεμψα την υπόθεση στο Διοικητικό Συμβούλιο.

ΙV. Happy End

Το ζήτημα διευθετήθηκε με την υπ’ αριθμόν 4224 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου. Για να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοιες επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, διατάχθηκε η συγχώνευση των Υπηρεσιών Λογοκρισίας Επικαιρότητας και Καλών Τεχνών σε έναν ενιαίο φορέα. Καθήκοντα προϊσταμένου της νεοπαγούς Αρχής θα ασκούσαν εναλλάξ οι δύο μέχρι τούδε Λογοκριτές με ενιαύσια θητεία, η εναλλαγή στο υψηλό αξίωμα θα εξασφάλιζε την ισορροπία ισχύος. Όσο για τον ανερχόμενο σκηνοθέτη, αποφασίστηκε να κληθεί στο Hollywood και να του ανατεθεί η κινηματογραφική μεταφορά του έργου· the show must go on και τους ταλαντούχους ταραξίες είναι προτιμότερο να τους ενσωματώνεις στο σύστημα παρά να τους περιθωριοποιείς.

Η απόφαση ελήφθη ομόφωνα. Στις ολιγαρχίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα.

 

Σημειώσεις

 

  1. Από θέσεως, αυτεπάγγελτα, από αξιώματος.
  2. Το διήγημα είναι εμπνευσμένο από την διαβόητη ραδιοφωνική διασκευή του Πολέμου των Κόσμων του Herbert George Wells που σκηνοθέτησε ο νεαρός τότε Orson Welles. Μεταδόθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1938 προκαλώντας κρούσματα πανικού μεταξύ των ακροατών που μη έχοντας ακούσει την εισαγωγή της εκπομπής, πίστεψαν ότι μία εισβολή των Αρειανών βρισκόταν σε εξέλιξη. Αν και η έκταση του πανικού παραμένει αμφισβητούμενη, το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις τις επόμενες ημέρες στον ημερήσιο Τύπο. Ποινικές συνέπειες δεν υπήρξαν, το περιστατικό όμως οδήγησε σε αυστηροποίηση της νομοθεσίας και μεγαλύτερο έλεγχο των ραδιοφωνικών μεταδόσεων.
  3. Ορχηστρική σουίτα του Βρετανού συνθέτη Gustav Holst. Αποτελείται από οκτώ μέρη εκ των οποίων το πρώτο φέρει τον υπότιτλο Άρης, ο κομιστής του πολέμου, ενώ το δεύτερο Αφροδίτη, η κομίστρια της Ειρήνης.
  4. Ατάκα του ίδιου του Orson Welles σε συνάντησή του με τον H.G. Wells έναν χρόνο αργότερα.