Οι αμφιβολίες μου είναι πιο πολλές από τις βεβαιότητές μου

“Ιστός αράχνης μεταξωτός και ατσάλινος ταυτόχρονα συνδέει την ιστορία ενός αυτοκινήτου με ανθρώπινες διαδρομές και τελικά με μια ολόκληρη εποχή.

Ένα αυτοκίνητο Oldsmobile Viking Special Deluxe Patrician Sedan. Ένα αυτοκίνητο που διηγείται τις ιστορίες αυτών που κάθισαν στο τιμόνι του αλλά και των επιβατών που φιλοξενήθηκαν στο σαλόνι του.

Και ήταν πολλοί. Άλλοι θορυβώδεις, άλλοι σιωπηλοί. Καιροσκόποι, ιδεαλιστές, εγκρατείς και έκλυτοι, ξεπεσμένοι αριστοκράτες, πόρνες, κυρίες, ήρωες και προδότες.

Ιστορίες που διατρέχουν μια ολόκληρη εποχή. Από την Αμερική της Μεγάλης Ύφεσης ως την Ευρώπη του Μεσοπολέμου, μέχρι τελικά την κατοχική Αθήνα του Μεγάλου Λιμού και της Αντίστασης. Πορείες ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με αόρατα νήματα, συνθέτοντας την ιστορία μιας τεράστιας χρονικής περιόδου.

Γι’ αυτό δε λέμε ιστορίες; Επειδή φοβόμαστε; Γι’ αυτό δεν πλάθουμε τις ιστορίες μας; Για να ξορκίζουμε τον φόβο, για να φοβόμαστε λιγότερο… τώρα που το φως σβήνει κι η νύχτα απλώνεται σιωπηλή κι ανελέητη; Το χαρτί νικάει την πέτρα;

Θα έρθει μια στιγμή στη ζωή σας που το μέλλον θα μοιάζει με τυφλό παιδί που οδηγεί ένα ακίνητο αμάξι.

Θα συμβεί και σ’ εσάς, όπως συνέβη σ’ εμένα. Μια συμβουλή έχω να σας δώσω, κι αν θέλετε με ακούτε. Κλείστε τότε τα μάτια και ταξιδέψτε με τα φτερά της φαντασίας.

Άλλη διαφυγή δεν υπάρχει… “

Αυτά είναι τα λόγια που βρίσκονται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του Στρατή Γαλανού, “Η διαδρομή & το κόμιστρο”. Επτακόσιες έξι σελίδες γραμμένες με φοβερές λεπτομέρειες από έναν ξεχωριστό άνθρωπο που ζει με θάρρος και τόλμη.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, πολλοί είναι εκείνοι που μπορούν να γράψουν ένα εξαιρετικό έργο. Νομίζω, ωστόσο, πως είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι οι οποίοι αποδεικνύουν μέσα από τον τρόπο ζωής τους, ότι αξίζει να τους θαυμάζουμε κι αυτό γιατί παρά τα χτυπήματα της μοίρας, καταφέρνουν να βγαίνουν νικητές. Όπως ο κ. Γαλανός…

Θα μπορούσα να γράψω πολλά για εκείνον. Επιλέγω όμως, να βγάλετε οι ίδιοι τα συμπεράσματά σας, μέσα από τις εξαιρετικές απαντήσεις του σε σημαντικά ερωτήματα.

Αξίζει, λοιπόν, να διαβάσετε τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Πριν λίγο καιρό εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο, «Η διαδρομή και το κόμιστρο». Θα ήθελα να μου μιλήσετε γι’ αυτό και για την επιλογή του τίτλου.

Η πρώτη ύλη αυτού του μυθιστορήματος προέρχεται από προφορικές μαρτυρίες συγγενών μου: των γιαγιάδων μου, της μητέρας μου, των αδελφών της και των ξαδέλφων της. Με τις αφηγήσεις τους μεγάλωσα, τις άκουγα σχεδόν καθημερινά μεταξύ τύρου και άχλαδου ή με τον πρωινό καφέ, τις ρουφούσα με απόλαυση δίχως να γνωρίζω τότε εάν θα μου χρησίμευαν κάποτε και σε τι. Με το πέρασμα του χρόνου όμως οι διηγήσεις αυτές αποτέλεσαν ένα είδος κληροδοτήματος. Όπως κάποιος που κληρονομεί ένα χωράφι ή ένα σπίτι από τον γονιό του και σχεδιάζει πώς θα το εκμεταλλευτεί, έψαχνα να βρω ένα τρόπο να τις αξιοποιήσω και να τις διαφυλάξω από τη φθορά της λήθης και μαζί τους να διασώσω και την θύμηση των ανθρώπων που μου τις εμπιστεύτηκαν, αρκετοί εκ των οποίων δεν βρίσκονται πια μαζί μας. Ο γραπτός λόγος είναι το ξύδι στο τουρσί της μνήμης· μέσα του πρόσωπα και γεγονότα διατηρούνται ζωντανά και αναλλοίωτα.

Ο τίτλος αναφέρεται στο οδοιπορικό μιας ζωής αλλά και στο δυσβάστακτο τίμημα που καλείται κανείς να πληρώσει στην προσπάθειά του να επιβιώσει υπό αντίξοες, ακραίες περιστάσεις. Ένα αυτοκίνητο που κατασκευάστηκε στην Αμερική του Μεγάλου Κραχ καταστρέφεται στα Δεκεμβριανά της Αθήνας· να ποια ήταν η διαδρομή του και ποιο το αντίτιμο που κατέβαλε στο τέλος· το πώς έφτασε όμως ως εκεί, αυτό μας το εξιστορεί το παρόν μυθιστόρημα. Η επιλογή της προμετωπίδας του αποδείχτηκε από τα πιο δύσκολα κεφάλαια της συγγραφικής εργασίας. Επειδή λειτουργεί όπως η βιτρίνα ενός καταστήματος στην προσέλκυση υποψήφιων αγοραστών, οφείλει να είναι περιεκτικός και συνάμα ελκυστικός. Αφού αμφιταλαντεύθηκα επί μακρόν, κατέληξα σε μια βραχεία λίστα που περιελάμβανε τρεις πιθανές ονομασίες, «Οι συνεπιβάτες», «Του τροχού τα γυρίσματα» και τον τίτλο που τελικά επιλέχθηκε. Εν συνεχεία έθεσα τους τίτλους αυτούς σε ένα άτυπο δημοψήφισμα μεταξύ κάποιων φίλων των οποίων την γνώμη εκτιμώ ιδιαίτερα. Για να αποδώσω τα του Καίσαρος τω Καίσαρι οφείλω να πω ότι η βαρύνουσα και καθοριστική ψήφος ανήκε στην καλή φίλη Νάσια Μπίθα που έγινε έτσι η δεύτερη νονά του βιβλίου.

Ένα αυτοκίνητο αποκτά «φωνή» και καταγράφει τη «ζωή» του λίγο πριν από τον βίαιο και τραγικό θάνατό του. «Είμαι ένα αυτοκίνητο μια μηχανή με μυαλό και συναισθήματα» λέει χαρακτηριστικά. Ανέκαθεν πίστευα ότι τα αντικείμενα κουβαλούν τόσα γεγονότα κι αναμνήσεις που θα είχε πολύ ενδιαφέρον αν μπορούσαν να μιλήσουν… Θα ήθελα να σχολιάσετε.

Πρόκειται για μια ιδιάζουσα αρχαιολογία της φαντασίας. Όπως ο αρχαιολόγος που σκάβοντας το έδαφος ανακαλύπτει ερείπια, κτερίσματα και μέλη αρχαίων αγαλμάτων και προσπαθεί με βάση τα ευρήματα αυτά να αναπλάσει τη καθημερινή ζωή περασμένων αιώνων, έτσι και ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην απεικόνιση ενός αντικειμένου αλλά προσπαθεί με την φαντασία του να αναπαραστήσει τις πιθανές χρήσεις του και παράλληλα να ζωντανέψει την ιστορία των ανθρώπων που το κατασκεύασαν και το χρησιμοποίησαν. Περιγράφοντας την ασπίδα του Αχιλλέα ο Όμηρος αναβιώνει μια ολόκληρη εποχή· περιγράφοντας το καμάκι του φαλαινοθήρα ο Μέλβιλ στοχάζεται πάνω στην ατέρμονη πάλη του ανθρώπου να καθυποτάξει τη φύση.

«Μην αποθαρρύνεστε στην πρώτη δυσκολία.» γράφετε στο βιβλίο. Εσάς, τι σας δίνει δύναμη να αντιμετωπίζετε με θάρρος τη ζωή και τα όποια εμπόδια ;

Μια υμνητική του πείσματος φράση του Beckett: «Try again, fail again, fail better». Κάθε αποτυχία μου θα είναι καλύτερη από την προηγούμενη.

Το αυτοκίνητο μιλά και εξηγεί ότι με πράξεις μπορεί ένα ον που στερείται ομιλίας να εκφράσει την αγάπη του, όπως παρέχοντας ασφάλεια και προστασία. Μια σκέψη που μόνο ένας ιδιαίτερα συναισθηματικός άνθρωπος μπορεί να κάνει. Πόσο εύκολο είναι στις μέρες μας να δείχνει έμπρακτα κάποιος την αγάπη του;

Νομίζω ότι δίχως να είναι ειδυλλιακή, η εποχή που ζούμε είναι εντούτοις προνομιακή σε σύγκριση με το παρελθόν επειδή επιδεικνύει μεγαλύτερη ανεκτικότητα απέναντι σε διαφορετικούς τροπισμούς και εκδηλώσεις της αγάπης και του έρωτα που σε άλλες, πιο σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας θα θεωρούνταν κατακριτέες ή ακόμα και κολάσιμες.

«Ποτέ μην δαγκώνεις το χέρι που σε ταΐζει» αναφέρετε στο βιβλίο. Γιατί πιστεύετε ότι ο περισσότερος κόσμος κάνει το αντίθετο;

Με αφορμή αυτήν την ερώτηση θα ήθελα να κάνω μια κρίσιμη διευκρίνηση. Επέλεξα συνειδητά έναν πολυφωνικό τρόπο γραφής, τούτο όμως σημαίνει ότι οι απόψεις που εκφράζει ένας μυθοπλαστικός χαρακτήρας δεν ταυτίζονται αναγκαστικά με τις δικές μου. Σημασία λοιπόν δεν έχει μόνο το τι λέγεται αλλά και το ποιος είναι αυτός που το λέει. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ομιλητής είναι ένας καιροσκόπος, από καιροσκοπισμό αποφεύγει να δαγκώσει το χέρι του ευεργέτη του, όχι από φιλότιμο ή ευγνωμοσύνη. Για τον ίδιο όμως λόγο οι περισσότεροι άνθρωποι πράττουν το αντίθετο, δηλαδή δαγκώνουν μόλις ελπίσουν ότι θα αποκομίσουν κάποιο όφελος. Για έναν αριβίστα είναι περισσότερο θέμα τακτικής και στρατηγικής πάρα ηθικής.

«Ο φόβος που με παγίδευσε θα με βγάλει από τον κλοιό» γράφετε. Ποια ήταν η πρώτη φορά που πήγατε κόντρα σε φόβο σας και καταφέρατε να τον ξεπεράσετε ;

Ιδού πώς: φοβάμαι τα αεροπλάνα αλλά λατρεύω τα ταξίδια. Εάν άφηνα τον φόβο μου να με καθοδηγήσει δεν θα είχα ταξιδέψει ποτέ. Οπότε παίρνω βαθιά ανάσα και επιβιβάζομαι στο αεροσκάφος, προτάσσω δηλαδή στον φόβο την επιθυμία. Όμως δεν είναι πάντα τόσο απλό. Λόγω της τετραπληγίας μου είμαι καταδικασμένος να βιώνω τις πιο μύχιες φοβίες μου καθημερινά, να ζω μέσα σε ένα διαρκή φόβο, φόβο της αναπηρίας, φόβο των γηρατειών, φόβο της μοναξιάς, φόβο του θανάτου… Αλλά ακόμα κι οι χειρότεροι εφιάλτες διαρκούν μόνο ενόσω κοιμάσαι, το πρωί ξυπνάς και πας στην δουλειά σου. Τι άλλο μπορείς να κάνεις;

«Κάποια στιγμή το αυτοκίνητο αναφέρει ότι έχει επηρεαστεί το άλλοτε εκλεπτυσμένο λεξιλόγιό του από κουβέντες της αργκό, ιδιωματισμοί της γλώσσας των προσφύγων, των εκπορευόμενων, ακόμα και του υποκόσμου. Σε ποια περίπτωση θεωρείτε ότι οι «λάθος» συναναστροφές μπορούν να αποβούν μοιραίες για κάποιον;

Το βλέπω λίγο διαφορετικά. Το βιβλίο μου είναι επίσης ένα Bildungsroman, ήτοι μυθιστόρημα μαθητείας. Καθώς το αυτοκίνητο ξεπέφτει κοινωνικά συναναστρέφεται με περιθωριακά στοιχεία, πόρνες, μαυραγορίτες, ζητιάνους, φυγόδικους, δωσίλογους, αλλά από την εμπειρία του αυτή διευρύνεται η γνώση του για την ανθρώπινη κατάσταση και η αλλαγή αποτυπώνεται τόσο στον τρόπο που μιλά όσο και στον τρόπο που σκέφτεται. «Τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο», έγραφε ο Τερέντιος, αλλά για να κατακτηθεί μια τέτοια σφαιρική επισκόπηση των επίγειων πραγμάτων η συναναστροφή με την φαυλότητα είναι εξίσου αναγκαία με την θητεία στην αρετή.

«Γιατί άραγε οι άνθρωποι να νιώθουν τόση χαρά σαν φέρνουν σ’ αυτήν τη γη των βασάνων και των δακρύων ένα αθώο πλασματάκι για να τυραγνιστεί κι αυτό με τη σειρά του…» είναι ένα από τα ερωτήματα που θέτετε στο βιβλίο. Ωστόσο, παρά τα όποια προβλήματα και δυσκολίες, ο ερχομός ενός νέου ανθρώπου στη ζωή σηματοδοτεί για εμένα μια νέα αρχή, ένα νέο ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε στα νέα παιδιά;

Το ερώτημα τίθεται από κάποια που έχει γνωρίσει την χαρά τη μητρότητας αλλά θα απαντηθεί από έναν άτεκνο ενώ την απάντηση θα την διαβάσουν αναγνώστες και των δύο κατηγοριών. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να συντονιστούμε στο ίδιο μήκος κύματος ή έστω να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον. Κατανοώ ότι για έναν γονιό ο ερχομός του τέκνου του στην ζωή ενεργοποιεί ελπίδες και προσδοκίες, το βρίσκω τρυφερό και ανθρώπινο. Για εμένα όμως που δεν είμαι πατέρας κάθε γέννηση σηματοδοτεί απλώς μια πιθανότητα, μια δυνητικότητα. Το νεογέννητο βρέφος μεγαλώνοντας μπορεί να εξελιχθεί και να γίνει σοφό ή ηλίθιο, όμορφο ή κακάσχημο, καλοσυνάτο ή μοχθηρό, μπορεί να σπουδάσει ιατρική ή νομική αλλά είναι εξίσου πιθανό να ασθενήσει ή να παρανομήσει, μπορεί να γίνει καλλιτέχνης ή εγκληματίας, μουσικός ή δήμιος. Μπορεί να μακροημερεύσει ή να πεθάνει πρόωρα, να αγαπήσει και να αγαπηθεί παράφορα ή να ζήσει μέσα στην μοναξιά και την μισανθρωπία. Όλες οι πιθανότητες είναι ανοιχτές και σε κάθε ελπίδα αντιστοιχεί και ένας τρόμος. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν φιλοδοξώ να παραστήσω τον συγγραφέα που μεταδίδει μηνύματα αισιοδοξίας ή δίνει κατευθύνσεις και νουθεσίες, οι αμφιβολίες μου είναι πιο πολλές από τις βεβαιότητές μου κι αν υπάρχει κάτι που προσπαθώ να καλλιεργήσω στον νέο αναγνώστη είναι ακριβώς αυτήν την υποτιμημένη αρετή της καθολικής αμφισβήτησης. Επιδίωξη μου είναι να περιγράφω την ανθρώπινη συνθήκη με όλο της το φως αλλά και με όλο της το σκοτάδι, τίποτα περισσότερο, τίποτε λιγότερο.

«Η ελευθερία για τον άνθρωπο συνιστά πάντοτε έναν εξαναγκασμό, πρόβλημα δισεπίλυτο και αγχωτικό, αφού ναι μεν του προσφέρει επιλογές, πλην όμως τον εξαναγκάζει ταυτόχρονα να διαλέξει μίαν ανάμεσά τους αναλαμβάνοντας το βάρος της ευθύνης και το ρίσκο του λάθους» γράφετε. Γιατί θεωρείτε ότι πρόκειται για εξαναγκασμό αφού η επιλογή από μόνη της σημαίνει «ελευθερία» να αποφασίσουμε ; Όσο για το βάρος της ευθύνης και το ρίσκο του λάθους, δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητα αρνητικά, καθώς μέσα από αυτά τα δύο δοκιμάζουμε τον εαυτό μας, τις δυνάμεις και μαθαίνουμε από τα όποια σφάλματά μας.

Μιλώ για αυτό που οι υπαρξιστές ονόμασαν φόβο της ελευθερίας. Στην πορεία της Ιστορίας οι άνθρωποι τείνουν να μεταθέσουν το βάρος της ευθύνης των επιλογών τους σε κάποιον άλλον, στο Θεό, στην μοίρα, στα άστρα, στον βασιλιά, στον Πάπα, στον αστυνόμο. Ακόμα και στις πιο εξελιγμένες κοινωνίες αρκούμαστε να επιλέγουμε αυτούς που θα μας κυβερνήσουν αντί να αποφασίζουμε οι ίδιοι για το μέλλον μας. Η μετάθεση των ευθυνών απαλλάσσει από το άγχος του λάθους, πάντα ο υπαίτιος θα είναι ο Άλλος. Η ανθρωπότητα διανύει ακόμα την εφηβική της ηλικία και πολύ απέχει από την ενηλικίωση αφού ωριμότητα σημαίνει υπευθυνότητα.

«Memento Mori» είναι μία λατινική φράση που αναφέρεται στο βιβλίο, όπου υπενθυμίζεται έτσι η θνητότητα και η ματαιοδοξία των εγκόσμιων. Ποια είναι το δικό σας motto ζωής, εκτός από το παραπάνω;

Παραδόξως θα αναφέρω τα ρητά ενός θεολόγου και ενός διαβόητου και απεχθούς εγκληματία. Μπούσουλας στην διανοητική μου εξέλιξη στάθηκε μια φράση που αποδίδεται στον Θωμά τον Ακινάτη: «Ηominem unius libri Timeo» ήτοι «Να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου». Στη συγγραφή όμως ιδιαίτερα χρήσιμη αποδείχτηκε η κυνική συμβουλή του Γκέμπελς «Μην αφήσεις ποτέ την αλήθεια να σου χαλάσει μια ωραία ιστορία».

Στις σημαντικές αποφάσεις της ζωής σας, σας κυριεύει η λογική ή το συναίσθημα;

Θέλω να πιστεύω ότι αποφασίζω κατά βάση ορθολογικά, παρατηρώ όμως ότι η μέθοδος και η διαδικασία λήψης μιας απόφασης δεν εγγυώνται με κανένα τρόπο κάποιον έλεγχο πάνω στο τελικό αποτέλεσμα αφού αυτό επηρεάζεται από αστάθμητους παράγοντες ή από την τυχαιότητα. Η λογική περιορίζει τους κινδύνους αλλά δεν τους εξαλείφει.

Από τις εμπειρίες που είχατε έως σήμερα, υπάρχει κάτι για το οποίο έχετε μετανιώσει;

Κατά τον Oscar Wilde «Εμπειρία είναι το όνομα που οι άνθρωποι δίνουν στα λάθη τους» και από τέτοια έχω κάνει μπόλικα. Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι άφησα πολύ χρόνο να κυλήσει αναξιοποίητος κι αυτό είναι μη αναστρέψιμο. Δυστυχώς στην πραγματική ζωή δεν υπάρχει εκείνο το μαγικό κουμπί undo που να διορθώνει τα σφάλματά μας αυτόματα με ένα του πάτημα και αν η ιστορία μας διδάσκει κάτι είναι ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε καταδικασμένοι να τα επαναλαμβάνουμε στο διηνεκές.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα ζωής που έχετε πάρει μέχρι στιγμής;

Γηράσκω αεί διδασκόμενος και θέλω να ελπίζω ότι και αύριο κάτι καινούργιο θα έχω να μάθω. Η ζωή είναι ένα σχολείο απ’ όπου αποφοιτάς μόνο με τον θάνατο και δεν σκοπεύω να κάνω ούτε μια ώρα σκασιαρχείο.

Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι για τη δουλειά, τη ζωή σας ή οτιδήποτε άλλο;

Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους όσους επωμίστηκαν και μοιράστηκαν το άχθος της φροντίδας ενός ατόμου που διαβιεί σε συνθήκες βαριάς σωματικής αναπηρίας, τους γονείς μου, τα αδέλφια μου, συγγενείς και φίλους. Δίχως αυτούς η ζωή μου, που ήταν εξαρχής δύσκολη, θα γινόταν κυριολεκτικά αβίωτη. Τους είμαι ευγνώμων.

Πηγή: KLIK Magazine